#{CategoryPrefix}#{Category}
#{Title}
#{Copy}
Geef het water de ruimte, ook in de stad
Door Björn Bleumink
Met de recente overstromingen in Limburg, België en Duitsland nog geen maand voor het verschijnen van het nieuwe klimaatrapport van het IPCC, zijn wij opnieuw met onze neus op de feiten gedrukt dat de gevolgen van de klimaatverandering ons dwingen tot het nemen van maatregelen. De schade in onder andere Valkenburg en Heerlen was enorm, maar op veel plaatsen is het deze keer ook net wél goed gegaan, wat laat zien dat het programma “Ruimte voor de Rivieren” werkt.
Naar aanleiding van de overstromingen in 1993 en 1995 werd in 2000 de Planologische Kernbeslissing “Ruimte voor de Rivieren” opgesteld, met als uitgangspunt dat alleen het verhogen van de dijken niet voldoende is, maar dat er ook in de breedte meer ruimte nodig is voor het water. Een scala aan maatregelen, waaronder het verleggen van dijken en het vergroten en verdiepen van uiterwaarden op dertig plaatsen langs de IJssel, Rijn, Lek en Waal, vergroten de afvoer- en bergingscapaciteit van de rivieren.
In een stedelijke omgeving met veel verharde oppervlakten kan het regenwater nergens afstromen in de bodem, wat de druk op het riool vergroot en bij hevige regenval leidt tot overstromingen. Ook hier moet structureel meer ruimte worden gegeven aan het water. Steden moeten klimaatadaptiever worden met minder verharding en meer groen.
Bij BDP hebben wij een lange traditie van het ontwerpen van natuurinclusieve en klimaatadaptieve gebieden, waarbij we al in de planfase inzetten op het bufferen, infiltreren en gebruiken van overtollig regenwater. Natuurlijke drainage systemen voorkomen overstromingen en maken het water beheersbaar in de wijk. Deze systemen worden verwerkt in de straten, parken, speelplaatsen en zelfs de gevels van gebouwen. Uitgangspunt moet altijd zijn dat er zoveel mogelijk natuurlijke afwatering plaatsvindt boven het laten wegstromen in het riool.
In onze visie is de openbare ruimte klimaatadaptief, natuurinclusief en sociaal. Wij combineren slim uitgekiende drainage systemen met het behoud en versterken van groene plekken in de stad en het creëren van nieuwe biotopen die het gebufferde water gebruiken. Zo fungeren deze groen-blauwe oases als een spons voor de waterhuishouding in de wijk. En heel belangrijk: dit zijn de plekken waar de buurt elkaar ontmoet.
Twintig jaar geleden ontwikkelden wij in Arnhem op het voormalige sportpark Monnikenhuizen al een klimaatadaptieve en natuurinclusieve woonwijk met een natuurlijk drainagesysteem. De uitdaging lag er vooral in om de vlakke plateau’s van de voormalige voetbalvelden met plaatselijke hoogteverschillen van wel 25 meter weer te laten aansluiten op de natuurlijke glooiing van het omliggende landschap. Terrassen met woningen en veel bomen overbruggen trapsgewijs het hoogteverschil. Het resultaat is een rijke mix van woningen en natuurinclusieve plekken. Velden met wilde bloemen en wadi’s, maar ook parkeerplekken met grastegels en halfverharde voetpaden leveren een bijdrage aan de natuurlijke infiltratie in de bodem.
Overtollig regenwater wordt opgevangen in een driehoekig bassin in de lager gelegen centrale groenzone. Het diepste deel van dit bassin is waterdicht en fungeert als vijver. Als het waterniveau stijgt, stroomt de vijver over en infiltreert het overtollige water in de bodem. Het oppervlaktewater wordt via in de architectuur en bestrating meeontworpen gleuven en goten naar beneden geleid en is van begin tot eind zichtbaar te volgen. Op deze manier hebben we niet alleen de natuur, maar ook de dynamiek van het water beleefbaar gemaakt.
In de wijk Hoge Weide in Leidsche Rijn hebben wij, vijftien jaar later, dit concept een educatieve lading gegeven door samen met een kunstenaar en de bewoners een interactieve waterspeelplaats te ontwerpen. Hier kunnen de kinderen de loop van het water zelf sturen en al spelenderwijs de beginselen van het Nederlandse watermanagement leren. De waterspeeltuin is onderdeel van een reeks natuurspeeltuinen en wadi’s die samen met de bestaande bomenlanen een groen lint vormt in de wijk en een belangrijke rol speelt in de opvang en infiltratie van regenwater in de wijk.
In de wijk Vogelenzang in Rhenen hebben we een voormalige zandgroeve getransformeerd tot natuurinclusieve, klimaatadaptieve woonwijk. Hier ontwierpen we terrassen met woningen rond een centraal groengebied, dat met speciale planten fungeert als natuurlijk waterzuiveringsfilter voor het regenwater. Het park is tevens ontworpen als ontmoetingsplek voor de buurt.
In Manchester hebben wij dit concept uitgewerkt tot “Sponge Park”: een duurzaam drainage park dat een ontmoetingsplek vormt voor de buurt. Het is speciaal ontworpen om overtollig regenwater in de wijk op te vangen en overstromingen te voorkomen, maar ook om bewoners en passanten te informeren over de maatregelen die genomen zijn. Het ontwerp is in nauwe samenwerking met de omwonenden tot stand gekomen en bevat wandelpaden, een speeltuin en een gemeenschappelijke ruimte voor evenementen. Het doel van het plan is om de bewoners dichterbij de natuur én elkaar te brengen.
Paden en verharde oppervlakten zijn vervangen door waterdoorlatende bestrating, waardoor het regenwater in de grond kan wegzakken. “Infiltratievijvers” nemen als een spons het overtollige regenwater op. Als deze verzadigd zijn, stroomt het water over in de verzonken “regentuinen”, die zijn beplant met inheemse bomen en planten. Bij hevige regenval wordt het overtollige water opgevangen, zodat het in droge perioden gebruikt worden om de vegetatie te bewateren.
Elke wijk in elke stad zou een Sponge Park moeten hebben: een klimaatadaptieve ontmoetingsplek met echte natuur, als groene huiskamer voor de buurt. Functionaliteit, gebruikswaarde en belevingswaarde worden zo met elkaar verbonden, zodat betekenisvolle, mooie en prettige plekken ontstaan die mens en natuur verbinden.
